Testament
Regulacje prawne odnoszące się do testamentów zostały zawarte w Kodeksie cywilnym (Dz. U. Z 2017 r. poz. 459 z późń. zm., art. 941-958). Prawidłowo sporządzony testament pozwala testatorowi jednoznacznie oraz bez żadnych wątpliwości rozporządzić własnym majątkiem po swojej śmierci. Co do zasady testament może dotyczyć majątku wyłącznie jednego spadkodawcy, któremu przysługuje prawo do odwołania albo wprowadzania modyfikacji do testamentu w dowolnym momencie i w dowolnym zakresie. Aby jednak takie zmiany lub odwołanie mogło mieć miejsce, testator musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych.
Sporządzenie testamentu u notariusza
W polskim systemie prawnym nie istnieje obowiązek sporządzania testamentu w formie notarialnej – aby był ważny, wystarczy jedynie, że testator sporządzi go własnoręcznie (pismem ręcznym) i opatrzy datą oraz swoim podpisem. Wyjątkiem od tej zasady jest jednak sytuacja, gdy zawarty jest zapis windykacyjny w testamencie: wtedy forma notarialna musi być zachowana.
Testament przygotowany przez notariusza daje pewność, że wszelkie wymogi formalne stawiane tego typu pismom zostaną spełnione, co z kolei przekłada się na większe bezpieczeństwo takiego dokumentu. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji, gdy testator chce obciążyć spadkobierców zapisem albo napisać testament z poleceniem.
Otwarcie testamentu u notariusza
Termin „otwarcie testamentu” oznacza, iż notariusz w ramach dokonywanych przez siebie czynności w urzędowy sposób potwierdza zarówno istnienie testamentu, jak tez jego stan oraz cechy. Jest to forma skutecznego zabezpieczenia ostatniej woli testatora przed usunięciem, zniszczeniem czy uszkodzeniem, a także sposób na zapewnienie, iż testament zostanie wykonany.
Co istotne, otwarcie testamentu może służyć poinformowaniu wszystkich zainteresowanych osób co do treści tego dokumentu, ale notariusz nie ma obowiązku powiadamiania ich o terminie otwarcia oraz ogłoszenia testamentu. Zwyczajowo przyjęło się jednak, że testament jest otwierany notarialnie w obecności osób zainteresowanych treścią.
Aby jednak do otwarcia mogło faktycznie dojść, niezbędne jest wcześniejsze potwierdzenie śmierci spadkodawcy poprzez dostarczenie i okazanie notariuszowi aktu zgonu testatora. Osoba żądająca otwarcia testamentu musi dodatkowo okazać notariuszowi swój dokument tożsamości.
Wydziedziczenie
Spadkodawca ma prawo do wskazania w testamencie osoby lub osób, które będą dziedziczyć po nim, przy czym nie muszą to być wyłącznie najbliżsi – możliwe jest wskazanie jako spadkobiercy osoby zupełnie obcej (niespokrewnionej więzami krwi ze spadkodawcą). W takiej sytuacji najbliższa rodzina spadkodawcy ma prawo do zachowku, czyli do wypłaty połowy wartości tego, co otrzymałaby dana osoba, gdyby nie została pominięta w testamencie.
Należy jednak pamiętać, iż pozbawienie udziału w spadku nie jest tym samym, co wydziedziczenie. Wydziedziczenie polega bowiem nie tylko na pominięciu w testamencie, ale również na pozbawieniu prawa do zachowku. W praktyce instytucja wydziedziczenia jest precyzyjnie uregulowana prawnie (Kodeks cywilny, art. 1008-1011) i może zostać skutecznie dokonane wyłącznie w testamencie.
Warunkami niezbędnymi do wydziedziczenia całkowitego jest precyzyjne wskazanie wydziedziczanej osoby w testamencie w jednoznaczny i nie budzący wątpliwości sposób, podanie powodu wydziedziczenia oraz fakt braku przebaczenia wydziedziczanemu przez spadkodawcę. Możliwe jest wydziedziczenie dziecka lub dalszych potomków (np. wnuki, prawnuki itd.), jak również wydziedziczenie małżonka albo rodziców.