Darowizna uregulowana jest w art. 888 – 902 kodeksu cywilnego. Polega na bezpłatnym przysporzeniu z majątku darczyńcy na rzecz osoby obdarowanej.
Z przepisów wynika, że umowa darowizny powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Jednak te darowizny, w których świadczenie zostało już spełnione, zachowują ważność, np. darowizna pieniężna – po wykonaniu przelewu, albo darowizna auta – gdy zostało ono przekazane. Natomiast darowizny mieszkania, czy też umowy darowizny nieruchomości bezwzględnie wymagają formy aktu notarialnego. Także darowizna przedsiębiorstwa czy udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga wizyty u notariusza.
W umowie darowizny należy dokładnie określić strony (darczyńcę i obdarowanego) oraz przedmiot darowizny. W przypadku umowy darowizny w formie aktu notarialnego należy wskazać wartość pieniężną przedmiotu darowizny.
Przedmioty majątkowe nabyte przez darowiznę wchodzą do majątku osobistego każdego z małżonków. W umowie darowizny darczyńca może jednak zastrzec, iż przekazuje darowiznę obojgu małżonkom.
W wyjątkowych sytuacjach darowiznę można odwołać. Jeżeli darowizna nie została jeszcze wykonana, to darczyńca ma prawo ją odwołać, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Darczyńca może także odwołać darowiznę już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
Podatek od darowizny
Zgodnie z ustawą z dnia z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, od darowizny należy uiścić podatek.
Między osobami najbliższymi tj. rodzice, dzieci, zstępni, wstępni, małżonek i rodzeństwo, pasierb, ojczym i macocha, możliwa jest jednak darowizna bez podatku. Jeżeli w odpowiednim czasie zgłosimy darowiznę urzędowi skarbowemu, ewentualnie spełnimy dodatkowe, wymagane przez przepisy przesłanki, to zostaniemy zwolnieni od podatku.
Wyjątkiem od obowiązku zgłoszenia darowizny jest zawarcie umowy w formie aktu notarialnego. Wówczas to notariusz dokonuje zgłoszenia do urzędu skarbowego, a tym samym strony darowizny zostają zwolnione od podatku.
Umowa dożywocia a umowa darowizny
Od darowizny trzeba odróżnić umowę dożywocia. Może ona wydawać się podobna, ale w świetle prawa to zupełnie inna instytucja. Umowa dożywocia polega na tym, że w zamian za przekazanie nieruchomości nabywca zobowiązany jest zapewnić zbywcy mieszkanie, wyżywienie, pomoc i opiekę a także wyprawić mu pogrzeb. Prawa zbywcy zapewnia się poprzez wpis w księdze wieczystej. W przypadku umowy dożywocia nalicza się podatek od czynności cywilnoprawnych.
Darowizna dla dziecka
W przypadku dziecka małoletniego czynności dokonywane przez jego przedstawicieli, przekraczające zakres zwykłego zarządu, wymagają uprzedniej zgody sądu rodzinnego i opiekuńczego. A zatem darowizna mieszkania, czy też darowizna nieruchomości będzie wymagała takiego zezwolenia. Na ogół nie ma problemów z uzyskaniem zgody sądu, w szczególności gdy dotyczy to bezpłatnego przysporzenia.
Małoletnie dziecko może reprezentować każdy z rodziców, niepozbawiony praw rodzicielskich.
Zachowek od darowizny
Należy pamiętać, że w przypadku darowizny, po śmierci darczyńcy, jej wartość zostanie doliczona do wartości spadku od którego wylicza się zachowek. Dotyczy to darowizn dokonanych na mniej niż przed dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku.
Więcej informacji na temat zachowku znajduje się w rozdziale „Testament”.