Testament jest dokumentem, który spadkodawca sporządza jeszcze za życia, by zgodnie ze swoją wolą rozrządzić własnym mieniem po śmierci. Zgodnie z obowiązującymi obecnie w Polsce regulacjami prawnymi w przypadku braku testamentu majątek pozostawiony przez spadkodawcę jest dzielony między wszystkich uprawnionych spadkobierców zgodnie z zasadami dziedziczenia precyzyjnie określonymi przez ustawodawcę w odnośnych przepisach prawa. Jedynym sposobem na to, by w praktycznie dowolny sposób zmodyfikować ustawowe zasady dziedziczenia, jest sporządzenie testamentu, w którym zostaną zawarte informacje co do podziału majątku zmarłego testatora.
Formy testamentu
Zgodnie zobowiązującym w Polsce prawem testament może przyjąć kilka różnych form, przy czym jeśli spełnione zostaną wszelkie warunki formalne, sama forma testamentu nie ma znaczenia dla ważności zawartych w nim zapisów. Testamenty można podzielić następująco:
Testamenty zwykłe:
- testament własnoręczny (holograficzny) – sporządzany w całości własnoręcznie przez spadkodawcę pismem ręcznym, musi być opatrzony datą sporządzenia i własnoręcznym podpisem testatora. Data sporządzenia nie jest bezwzględnie wymagana, jeżeli nie ma wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, jego treści lub wzajemnego stosunku kilku testamentów, jeśli dany spadkodawca sporządził więcej niż jeden;
- testament notarialny – sporządzany w formie aktu notarialnego po stawieniu się spadkodawcy w kancelarii notarialnej i przekazaniu notariuszowi ostatniej woli w formie ustnej. W wyjątkowych okolicznościach może zostać sporządzony poza kancelarią notarialną. Na prośbę testatora ten typ testamentu może zostać bezpłatnie zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT), co ułatwia zainteresowanym odszukanie dokumentu po śmierci spadkodawcy;
- testament urzędowy (alograficzny) – sporządzany w formie ustnego oświadczenia spadkodawcy w obecności dwóch świadków, przy czym ostatnia wola musi być oświadczona wobec wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Tak wygłoszone oświadczenie jest spisywane w formie protokołu, który musi zostać opatrzony datą sporządzenia. Następnie protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków, po czym podpisuje go spadkodawca, osoba wobec której testator oświadczał swą ostatnią wolę oraz wszyscy świadkowie.
Testamenty szczególne:
- testament ustny – sporządza się go, jeśli zachodzi obawa rychłej śmierci spadkodawcy bądź gdy ze względu na szczególne okoliczności nie ma możliwości sporządzenia testamentu zwykłego. Ostatnią wolę spadkodawca oświadcza w obecności przynajmniej trzech świadków, przy czym do stwierdzenia treści testamentu ustnego konieczne jest spisanie oświadczenia spadkodawcy nie później, niż na 12 miesięcy od daty jego złożenia i podpisanie przez spadkodawcę i dwóch świadków lub przez wszystkich świadków. Wymagane jest opatrzenie takiego testamentu miejscem i datą sporządzenia oraz miejscem i datą wygłoszenia oświadczenia przez spadkodawcę;
- testament podróżny – może zostać sporządzony podczas podróży polskim statkiem morskim lub powietrznym, przy czym wymagane jest ogłoszenie ostatniej woli dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności co najmniej dwóch świadków. Dowódca lub jego zastępca po spisaniu woli testatora podają datę jej spisania, odczytują pismo spadkodawcy w obecności świadków, a następnie taki testament musi zostać podpisany przez spadkodawcę, świadków oraz dowódcę statku lub jego zastępcę.
Należy pamiętać, że termin ważności wszystkich typów testamentu szczególnego wynosi 6 miesięcy od ustania okoliczności uzasadniających zastosowanie specjalnej formy testamentu. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy spadkodawca umiera przed upływem terminu ważności testamentu szczególnego.
Ważność testamentu
Aby testament był ważny, niezbędne jest spełnienie wszelkich określonych przez ustawodawcę wymagań formalnych. Należy jednak mieć na uwadze, że testament nie zostanie uznany za ważny, gdy:
- zostanie sporządzony wspólnie,
- nie zostanie sporządzony osobiście przez spadkodawcę,
- zostanie sporządzony pod wpływem błędu, którego istnienie uzasadnia przypuszczenie, że spadkodawca sporządziłby testament o innej treści, gdyby nie znajdował się pod wpływem tego błędu,
- zostanie sporządzony pod wpływem groźby wywołującej w testatorze poczucie zagrożenia i sprawiającej, iż treść testamentu nie jest zgodna z faktyczna wolą testatora,
- zostanie sporządzona przez spadkodawcę, który w chwili sporządzania testamentu nie był w stanie swobodnie i świadomie podejmować decyzji i wyrażać woli.
Testament notarialny – zalety
Testament u notariusza jest sporządzany coraz częściej, ponieważ spadkodawcy są bardziej świadomi tego, jakie korzyści płyną z takiego rozwiązania. Zasadniczą zaletą jest fakt, iż testament notarialny jest praktycznie niemożliwy do zagubienia czy zniszczenia, a zatem ostatnia wola testatora jest całkowicie bezpieczna. Ponadto notariusz sporządzając testament dokłada wszelkich starań, aby treść dokumentu była w pełni jasna i nie pozostawiała najmniejszych wątpliwości interpretacyjnych, jednocześnie zaś dba o zgodność z literą prawa i wymogami formalnymi. Dzięki temu moc prawna testamentu notarialnego jest praktycznie niepodważalna.
Kolejną istotną kwestią jest fakt, że testament notarialny jest dokumentem o charakterze urzędowym, co przekłada się na jego większą wagę w porównaniu do innych typów dokumentów zawierających wolę spadkodawcy. Ma to szczególne znaczenie w trakcie sądowych postępowań spadkowych. Dodatkowo tylko w testamentach notarialnych spadkodawca może ustanawiać zapisy windykacyjne na rzecz poszczególnych spadkobierców.
W razie chęci uzyskania dalszych informacji na temat testamentów notarialnych zapraszamy do kontaktu z nasza kancelarią – chętnie rozwiejemy wszelkie wątpliwości.